Godło Polski

Jak pachnie "Dama z gronostajem"? Kolejna odsłona projektu Odotheka

Aktualności
2024-06-19

Jak pachnie "Dama z gronostajem"? Kolejna odsłona projektu Odotheka

17 czerwca 2024 r. w Muzeum Narodowym w Krakowie odbyła się konferencja prasowa, podczas której zaprezentowano wyniki badań polsko-słoweńskiego projektu naukowego realizowanego przez Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, we współpracy z Muzeum Narodowym w Krakowie, oraz Uniwersytet w Lublanie i Muzeum Narodowe Słowenii. Projekt Odotheka ma być pierwszą na świecie biblioteką zapachów obiektów zabytkowych.

Jak przekonują twórcy projektu, nie będzie to tradycyjne muzeum, nie będzie to nawet obiekt budowlany, nie będzie też fiolek ani flakonów. Będzie to biblioteka wiedzy o zapachu z uwzględnieniem pełnego kontekstu historycznego, na który składają się m.in. miejsce powstania, prace konserwatorskie czy warunki ekspozycji. Efektem projektu stanie się zbiór przepisów i receptur na odwzorowanie zapachu danego zabytku. Dowiemy się, jakie związki chemiczne trzeba zmieszać, aby uzyskać konkretny zapach. Cały proces zostanie udokumentowany i udostępniony.

Do badań wytypowano 10 obiektów o zróżnicowanej historii, wyjątkowym znaczeniu w kolekcjach, a także różnorodności pod względem materiału, z jakiego zostały wykonane. Projekt pozwoli zbadać unikatowe eksponaty z kolekcji słoweńskiej, m.in. tabakierę należącą do Franca Prešerena, słoweńskiego poety narodowego. Natomiast pierwszym zbadanym już dziełem z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie jest Dama z gronostajem Leonarda da Vinci. Naukowcy odtworzyli zapach najważniejszego obrazu w Polsce, o niezwykłym znaczeniu międzynarodowym.

— Zebrany znad powierzchni obrazu zapach został poddany badaniom w naszym laboratorium. Dysponując zaawansowaną aparaturą pomiarową: desorberem termicznym — chromatografem gazowym — spektrometrem mass — olfaktometrem, mogliśmy rozdzielić związki składające się na zapach oraz zidentyfikować je, podać ich nazwy. Dodatkowo dysponując olfaktometrem, w którym detektorem zapachów jest dosłownie nasz nos, mogliśmy wskazać nazwy zapachów związków składających się na zapach samego obrazu. Tym samym, dysponując wynikami czysto chemicznymi z urządzenia i danymi sensorycznymi z naszych nosów, mogliśmy wprost wskazać, jakie substancje chemiczne składają się na zapach obrazu i wiernie go odtworzyć. W kolejnym etapie zbadamy, jak udostępniony zapach obrazu wpływa na odbiór dzieła i całej wystawy przez zwiedzających — mówi koordynator projektu dr hab. Tomasz Sawoszczuk, prof. UEK.

— Instytucje często postrzegają zapachy emitowane z obiektów jako informację zbędną, a może nawet jako niepożądane zanieczyszczenie. Jednakże odtąd zwiedzający będą mogli zgłębiać zapach obiektów zabytkowych w zupełnie nowy i mało zbadany sposób. Ten projekt jest naprawdę przełomowy — dodała Elżbieta Zygier, Główny Konserwator Muzeum Narodowego w Krakowie.

W konferencji udział wzięli Rektor UEK, dr hab. Bernard Ziębicki, prof. UEK, prof. dr hab. Andrzej Szczerski - Dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie, dr hab. Tomasz Sawoszczuk, prof. UEK - Kierownik Katedry Mikrobiologii UEK oraz Elżbieta Zygier - Główny Konserwator MNK.

Projekt "Odotheka" ruszył 1 grudnia 2021 roku, potrwa do 2025 roku. Projekt jest finansowany w ramach programu WEAVE/NCN – OPUS 20 + LAP przez Słoweńską Agencję Badawczą oraz przez polskie Narodowe Centrum Nauki.