Wbrew wielu złudnym, społecznym przekonaniom o natychmiastowości decyzji związanej z wyjściem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii z UE – proces ten był wieloetapowy i poprzedziła go renegocjacja warunków członkostwa, a także referendum 23 czerwca 2016 r., w którym wzięło udział 72,2% mieszkańców i 51,9% z nich zagłosowało za Brexitem.

Analiza przyczyn opuszczenia ugrupowania integracyjnego stanowi główny cel badawczy opracowania i oparta została na metodzie historycznej, metodzie analizy instytucjonalno-prawnej oraz analizie treści.

Zachęcamy do lektury książki, którą można znaleźć TUTAJ oraz zapoznania się z poniższą rozmową z jej autorem – dr. Łukaszem Danelem:

Do kogo skierowana jest wydana publikacja?

Łukasz Danel: Pierwotne założenie było takie, że miała to być monografia stricte naukowa. Okazało się jednak, że temat ten może być atrakcyjny nie tylko dla osób, które naukowo zajmują się państwem brytyjskim czy procesami integracji europejskiej. Finalnie książka ma charakter popularno-naukowy i z tego co napisali recenzenci wynika, że jest skierowana do dużo szerszego grona czytelników. Bardzo mnie to cieszy.

Jaka była idea jej powstania?

Łukasz Danel: Książka „Zrozumieć Brexit” jest niejako podsumowaniem kilku ostatnich lat moich badań, w których zajmuję się m.in brytyjskim systemem politycznym i konstytucyjnym, natomiast od momentu ogłoszenia wyników referendum z 2016 roku praktycznie poświęciłem się Brexitowi. Nie ukrywam, że zakładałem, że Zjednoczone Królestwo mimo wszystko w Unii Europejskiej pozostanie. Gdy okazało się, że wynik referendum był inny, postanowiłem przyjrzeć się temu problemowi nieco bliżej. Głównie po to, by zrozumieć dlaczego tak się stało i dlaczego Brytyjczycy jednak Unię opuszczą.

Pomimo przeprowadzonej analizy, uważa Pan, że decyzja związana z Brexitem była błędna. Dlaczego?

ŁD: Ta decyzja nie była przypadkowa, co staram się pokazać w swojej książce. Ale równocześnie była ona zła – przede wszystkim dlatego, że w dużym stopniu została podjęta pod wpływem emocji, a nie racjonalnych argumentów. Uważam, że była zła także dlatego, że jestem zarówno anglofilem jak i zdeklarowanym zwolennikiem procesów integracyjnych w Europie. Brexit jest moim zdaniem zły zarówno dla Unii, jak i dla Zjednoczonego Królestwa. Unia jakoś sobie z tym poradzi, ale Zjednoczone Królestwo poza Unią będzie politycznie i gospodarczo słabsze. Brytyjczycy już się zresztą o tym przekonują – badania opinii społecznej pokazują, że dziś zdecydowana większość z nich chciałaby do Unii powrócić. Tak na marginesie – póki co wydaje się to political fiction, ale scenariusza pt. „Breturn” też wykluczyć nie można.

Tylko w przypadku wyników dwóch z sześciu sondaży opublikowanych w przeddzień referendum z 2016 r. – głosowanie miało się zakończyć zwycięstwem zwolenników Brexitu. Skąd ta rozbieżność?

ŁD: Tak to już jest z referendami, że ich wynik do samego końca może być niewiadomą – zwłaszcza jeśli wszystko wskazuje na to, że wynik ten będzie „na styku”. Badania pokazują, że mniej więcej 30% osób biorących udział w referendach o tym, jak będą głosować, decyduje w ostatniej fazie kampanii, a często dzieje się to dopiero w dniu głosowania. Tak też było i w tym przypadku.

Co stanowi najbardziej charakterystyczny skutek Brexitu, jeśli chodzi o sferę gospodarczą i społeczną w relacjach Zjednoczonego Królestwa z Europą?

ŁD: Zjednoczone Królestwo nigdy się z tą Europą w pełni nie zintegrowało – było ono co prawda pełnoprawnym członkiem Unii, ale korzystało z wielu klauzul wyłączających konieczność uczestniczenia w niektórych obszarach współpracy. A więc z gospodarczego i społecznego punktu widzenia Brexit nie był dla Brytyjczyków aż tak wielkim szokiem, choć oczywiście jego skutki są przez nich coraz bardziej odczuwalne. Choćby w postaci narastającego problemu z niedoborem pracowników w bardzo wielu sektorach gospodarki.

Jakie są dla Zjednoczonego Królestwa główne konsekwencje zerwania z funkcjonującą od ponad 40 lat rzeczywistością prawno-polityczną?

ŁD: To przede wszystkim konieczność odnalezienia się w takim świecie, z jakim mamy dziś do czynienia. Świecie, który jest zupełnie inny niż ten z początku lat 70-tych XX w, gdy Zjednoczone Królestwo dołączało do ówczesnych Wspólnot Europejskich. Tzw. Brexitowcy obiecywali, że to nie będzie problemem. Okazuje się, że jednak jest, bo Londynowi trudno dziś znormalizować swoje relacje nawet ze swymi naturalnymi sojusznikami – Europą kontynentalną czy Stanami Zjednoczonymi. W dodatku zagrożona jest spójność i integralność samego Zjednoczonego Królestwa – w Szkocji nasilają się tendencje separatystyczne, a w Irlandii Północnej Brexit doprowadził do tak dużego bałaganu, że być może w niedługiej perspektywie czasowej jedynym wyjściem z tej sytuacji będzie ponowne zjednoczenie Irlandii.

Czy zgodziłby się Pan z tezą, że decyzja o Brexicie może być przyczynkiem do szerszej dezintegracji Europy?

ŁD: Po ogłoszeniu wyników brytyjskiego referendum były takie obawy, bo przecież pierwszy raz w historii Unii Europejskiej (a wcześniej Wspólnot) zdarzyło się, że państwo członkowskie własną decyzją, i to potwierdzoną wolą ludu, zdecydowało się na opuszczenie tego ugrupowania integracyjnego. Mówiono, że to może być początek szerszego procesu dezintegracji europejskiej, że w ślad za Brytyjczykami – na zasadzie efektu domina – pójdą też inni. Ale póki co niewiele na to wskazuje – raczej mówi się o nowych państwach członkowskich Unii niż o kolejnych państwach, które miałyby ją opuścić. Choć oczywiście istnieje też i takie zagrożenie, bo nie da się nie zauważyć rosnących nastrojów nacjonalistycznych w Europie i wzrostu popularności populistycznej, skrajnej prawicy, dla której UE jest często wcieleniem zła.

Jak więc Brexit może wpłynąć na przyszłościowe procesy integracyjne w Europie?

ŁD: Myślę, że wpływ ten będzie niewielki. Oczywiście wyjście Zjednoczonego Królestwa z Unii to dla niej nie tylko spory cios wizerunkowy, ale też strata bodaj piątej największej gospodarki światowej i jednego z najważniejszych graczy na arenie międzynarodowej. Ale też z drugiej strony to niejako „pozbycie się” państwa, które przysparzało wielu problemów i było wielokrotnie hamulcowym jeśli chodzi o pogłębianie integracji w ramach Unii. Uważam więc, że w dłuższej perspektywie czasowej Unia Europejska na tym nie ucierpi, a państwa członkowskie Unii będą się integrować w coraz większym stopniu.

- - - - -

O autorze:

Dr Łukasz Danel – politolog, doktor nauk społecznych w zakresie nauk o polityce, adiunkt w Katedrze Studiów Politycznych Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, badacz brytyjskiego systemu politycznego i konstytucyjnego, zdeklarowany anglofil i pasjonat brytyjskości.