Rosnące zadłużenie gospodarstw domowych, obserwowane w ciągu ostatnich trzydziestu lat w większości krajów rozwiniętych, rodzi poważne ekonomiczne i społeczne konsekwencje. Na poziomie mikroekonomicznym, który wyznacza perspektywę badawczą przyjętą w pracy, zwiększający się dług może skutkować problemami z jego spłatą i znacząco pogorszyć dobrostan gospodarstw domowych.

Dlaczego gospodarstwa domowe się zadłużają i co powoduje, że robią to ponad miarę? Jak mierzyć nadmierne zadłużenie? Jakie cechy społeczno-ekonomiczne i demograficzne oraz charakterystyki gospodarstwa domowego przyczyniają się do nadmiernego zadłużenia? Czy poziom zadłużenia silnie determinuje dobrostan gospodarstw domowych? Dlaczego ważne jest stosowanie różnych wskaźników nadmiernego zadłużenia w ocenie dobrostanu gospodarstw domowych? To niektóre z pytań, na jakie starali się odpowiedzieć Autorzy niniejszej monografii.

Książka podejmuje problematykę diagnozy warunków życia nadmiernie zadłużonych gospodarstw domowych w Polsce i wielowymiarowej oceny konsekwencji ich zadłużania się. W pracy zaprezentowano obszerny materiał empiryczny, zgromadzony w trakcie ogólnopolskiego badania kwestionariuszowego, przeprowadzonego w postaci wspomaganego komputerowo standaryzowanego wywiadu telefonicznego (CATI). Oceny dobrostanu zadłużonych gospodarstw domowych dokonano przy pomocy opracowanego przez Autorów syntetycznego wskaźnika. Biorąc pod uwagę wielowymiarowość analizowanych zagadnień, Autorzy zaproponowali podejście uwzględniające dwa odrębne, ale nakładające się na siebie wymiary dobrostanu - materialny i finansowy oraz dwa sposoby oceny każdego z nich: obiektywny i subiektywny. Takie podejście doskonale koresponduje z coraz popularniejszą w ekonomii i finansach perspektywą badawczą, w której ekonomiczna ocena podmiotów gospodarujących nie może abstrahować od kwestii psychologicznych oraz behawioralnych.

Na część zasadniczą pracy składa się sześć rozdziałów, przy czym trzy z nich dotyczą zagadnień teoretyczno-metodycznych, a pozostałe trzy mają charakter empiryczno-analityczny i odnoszą się do wyników badań własnych. Układ książki odbiega od zwyczajowo przyjętej konwencji dla tego typu opracowań, w której najpierw prezentowane są zagadnienia teoretyczne, a następnie część empiryczna. Jednak obecny w pracy wyraźny podział na trzy główne bloki zagadnień merytorycznych podyktował odmienną strukturę treści, w której po każdym rozdziale będącym studium literaturowym pojawia się ten prezentujący wyniki badań własnych. Rozdziały 1. i 2. poświęcone są zadłużeniu, kolejne dwa dotyczą nadmiernego zadłużenia, a w rozdziałach 5. i 6. poruszane są zagadnienia odnoszące się do dobrostanu.

Zaprezentowane w książce wyniki badań pozwoliły na przedstawienie międzynarodowemu środowisku naukowemu sytuacji zadłużeniowej polskich gospodarstw domowych. Wskazano, że na negatywne konsekwencje zbyt wysokiego obciążenia zadłużeniem narażone są zwłaszcza wrażliwe grupy gospodarstw domowych (ubogich, gorzej wykształconych, rodziny wielodzietne). Nadmiernie zadłużone gospodarstwa domowe - zdecydowanie częściej niż pozostałe - zgłaszają poważne problemy z zaspokojeniem potrzeb związanych z czasem wolnym, zdrowiem i wyposażeniem mieszkania. Co istotne, problem nadmiernego zadłużenia ma nie tylko wymiar ekonomiczny, ale i psychologiczny. Dla wielu gospodarstw domowych zadłużenie jest źródłem stresu i zmartwień, a w skrajnym przypadku obciążeniem psychicznym, niemożliwym do udźwignięcia.

***

Monografia „Economic Well-being and Household Debt” jest efektem badań realizowanych w ramach projektu badawczego nr 2015/19/D/HS4/02569, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki („Warunki życia nadmiernie zadłużonych gospodarstw domowych”). W skład zespołu badawczego wchodzą pracownicy Katedry Mikroekonomii: dr Ryszard Kowalski i dr Grzegorz Wałęga oraz dr Agnieszka Wałęga z Katedry Statystyki.